Sądowa kontrola konstytucyjności prawa: kompetencja sporna w rumuńskim systemie prawnym

Abstrakt

Ewolucja kontroli konstytucyjności prawa, zwłaszcza w Europie w ostatnim ćwierćwieczu XX w., spowodowała wzrost roli i udziału sędziego sądu powszechnego w zakresie spraw co do zasady zastrzeżonych do właściwości sędziego konstytucyjnego. Zaangażowanie rumuńskiego sędziego a quo przedstawia podwójną symetrię, gdyż zjawisko to występowało na początku i pod koniec XX w., a jednocześnie u zarania narodzin nowej Rumunii w 1918 r., kiedy doszło do powstania Wielkiej Unii, oraz pod koniec 1989 r., kiedy miejsce miało zerwanie Rumunii z totalitarnym systemem komunistycznym.

Prawo rumuńskie, a w szczególności prawo konstytucyjne, w ciągu ostatnich 150 lat znajdowało się pod silnym wpływem prawa francuskiego i częściowo prawa belgijskiego, jednakże wprowadzenie w Rumunii kontroli konstytucyjności prawa wykazuje silne podobieństwo do tego, co wydarzyło się w Stanach Zjednoczonych na początku XIX w.

Po rewolucji grudniowej w 1989 r. rozważano wprowadzenie w Rumunii sądowej kontroli konstytucyjności prawa inspirowanej wzorcami zachodnimi. Kontrola ta była postrzegana jako gwarancja demokracji i z tego powodu wydawała się wręcz koniecznością. Kompetencje rumuńskiego Sądu Konstytucyjnego podzielić można na uprawnienia o typowo sądowym charakterze oraz uprawnienia o charakterze politycznym. Sędziowie sądów powszechnych są zobowiązani pomagać Sądowi Konstytucyjnemu w dokonywaniu kontroli konstytucyjności prawa oraz rozstrzyganiu o niezgodności badanych norm z konstytucją. Jednak w ostatnich latach byliśmy świadkami odrodzenia się aktywizmu sędziów sądów powszechnych w sposób pośredni kwestionujących monopol Sądu Konstytucyjnego w zakresie kontroli konstytucyjności prawa. W obliczu niezbyt zachęcającej perspektywy prawdziwego capitis deminutio, rumuński Sąd Konstytucyjny wykorzystuje każdą okazję, aby podkreślić, że Wysoki Trybunał Kasacyjny i Sprawiedliwości nie ma konstytucyjnych kompetencji do tworzenia, zmieniania lub uchylania przepisów ustawowych jak również dokonywania kontroli ich zgodności z Konstytucją.